αεροφωτογεωλογία ή φωτογεωλογία

Η μελέτη του εδάφους από αεροφωτογραφίες με σκοπό τη συλλογή πληροφοριών σχετικών με τη γεωλογική σύστασή του. Αποκαλείται επίσης και φωτογεωλογική ερμηνεία. Οι αεροφωτογραφίες υποβοηθούν σημαντικά τη γεωλογική έρευνα, γιατί επιτρέπουν την παρατήρηση πάνω στο σύνολο της περιοχής που ερευνάται και κάνουν ασφαλέστερη την ανάλυση των λιθολογικών και μορφολογικών δεδομένων της. Η παρατήρηση ενός τοπίου από τον αέρα είναι εκτενής και ιδεώδης για τη μελέτη όλων των λεπτομερειών του εδάφους, ενώ πάνω στην επιφάνεια της Γης η παρατήρηση εμποδίζεται από το ανάγλυφο και είναι πάντα περιορισμένη. Με τη μελέτη των αεροφωτογραφιών γίνεται –με αρκετά καλή προσέγγιση– ο καθορισμός των γεωλογικών στοιχείων της περιοχής, δηλαδή της φύσης των πετρωμάτων, των στρωματογραφικών δεδομένων, του πάχους, της θέσης και του σχήματος των διαφόρων εμφανίσεων, της κλίσης, της διεύθυνσης και της παράταξης των στρωμάτων, των τεκτονικών στοιχείων τους, δηλαδή πτυχών ρηγμάτων, μεταπτώσεων κλπ. και μελετώνται ευκολότερα η ορεογραφία και το υδρογραφικό δίκτυο. Έτσι συγκεντρώνονται στη μικρή επιφάνεια της αεροφωτογραφίας πολλά γεωλογικά στοιχεία, που επιτρέπουν τη σύνθεση και τη λεπτομέρεια του συνόλου της περιοχής. Με την ερμηνεία των διαφόρων γεωλογικών δεδομένων, που απεικονίζονται πάνω στις αεροφωτογραφίες, εξοικονομείται πολύτιμος χρόνος που θα χρειαζόταν για ης γεωλογικές χαρτογραφήσεις στο ύπαιθρο, αποκλείονται τα υποκειμενικά σφάλματα και γίνεται πιο εύκολη η συνθετική εργασία που μας επιτρέπει τελικά να διευκρινίσουμε τη γεωλογική κατασκευή της περιοχής την οποία μελετάμε. Όλα τα γεωλογικά στοιχεία που προκύπτουν από τις αεροφωτογραφίες μεταφέρονται με ακρίβεια πάνω σε τοπογραφικό σχέδιο. Ύστερα πρέπει να ελεγχθούν και να συμπληρωθούν πάνω στο έδαφος. Η ανάλυση των διαφόρων στοιχείων του εδάφους πάνω στις αεροφωτογραφίες γίνεται σε δυο στάδια: στο πρώτο μελετάται η μορφολογία και στο δεύτερο η οικολογία. Στο πρώτο στάδιο καθορίζονται οι διάφορες ενότητες των σχηματισμών που παρουσιάζουν κοινά χαρακτηριστικά. Αν στη φωτογραφία δεν είναι δυνατός o ακριβής καθορισμός της προέλευσης και της ηλικίας των στρωμάτων, από τα γενικά μορφολογικά χαρακτηριστικά τους βγαίνουν συμπεράσματα που μας επιτρέπουν να καθορίσουμε τα όρια των λιθολογικών τύπων, τους οποίους διακρίνουμε από τον τρόπο με τον οποίον έχουν επιδράσει πάνω τους οι εξωγενείς φυσικοί παράγοντες (διάβρωση από τους ατμοσφαιρικούς παράγοντες: βροχή, χιόνι, χαλάζι, άνεμοι, θερμοκρασία κλπ.). Το είδος του σχηματισμού και ο συσχετισμός των διαφόρων μορφών του εδάφους καθορίζονται με ακρίβεια από τη μελέτη των χαρακτηριστικών παραγόντων (σχήμα, έκταση, υδρογραφία, βλάστηση) και από τη γεωμορφολογική έρευνα. Έτσι καταλήγουμε στον προσδιορισμό των γεωλογικών τύπων με τα βασικά χαρακτηριστικά τους: σκληρότητα, αντοχή και διαπερατότητα. Η μελέτη της διαπερατότητας προκύπτει και από τον τόνο του φωτισμού, που είναι ανοιχτός γκρι για τα ξηρά εδάφη και γίνεται περισσότερο σκούρος όσο πιο υγρά είναι. Η μελέτη της οικολογίας, στο δεύτερο στάδιο, συνίσταται στην ερμηνεία των σχέσεων μεταξύ των διαφόρων στοιχείων του εδάφους και του περιβάλλοντος (φυτικό ή τεχνητό περιβάλλον) ύστερα από συγκριτικές παρατηρήσεις και στατιστικές. Κατά τη μελέτη των αεροφωτογραφιών και όταν δεν υπάρχει κανένα γεωλογικό στοιχείο για την περιοχή που απεικονίζουν, εξετάζονται συστηματικά τα μορφολογικά χαρακτηριστικά κάθε τμήματος αυτών. Αφού σχηματιστεί έτσι μια γενική ιδέα για τη δομή της περιοχής, χωρίζονται οι ζώνες που παρουσιάζουν την ίδια φωτογραφική όψη, δηλαδή ζώνες που παρουσιάζουν κοινά στοιχεία, και ύστερα υποδιαιρούνται σε βασικές ενότητες, γεωμορφολογικές και οικολογικές, για να καταλήξουμε στον καθορισμό των γενικών λιθολογικών χαρακτηριστικών. Όταν υπάρχουν γεωλογικά στοιχεία και χάρτες για μια περιοχή που θέλουμε να μελετήσουμε από αεροφωτογραφίες, αρκεί να συγκρίνουμε τα στοιχεία που ήδη υπάρχουν με εκείνα που θα προκύψουν, για να καθορίσουμε με μεγαλύτερη ακρίβεια τα όρια των πετρωμάτων και να προσθέσουμε και νέες λεπτομέρειες. Η ανάλυση των αεροφωτογραφιών γίνεται με τη βοήθεια στερεοσκοπίων με κινητό οπτικό πεδίο κατά τους άξονες Χ και Ψ που επιτρέπουν την παρατήρηση σε μεγάλο πλάτος. Οι αεροφωτογραφίες είναι ασπρόμαυρες και τοποθετούνται ανά δύο στο τραπέζι του στερεοσκοπίου. Στη δεξιά φωτογραφία τοποθετείται ένα ειδικό φύλλο διαφανούς ζελατίνας μεγέθους ίσου με της φωτογραφίας, πάνω στο οποίο μεταφέρονται όλα τα στοιχεία που προκύπτουν· έτσι σχηματίζεται το φωτογεωλογικό διάγραμμα. Μπορεί, επίσης, τα στοιχεία αυτά να μεταφερθούν απευθείας σε έναν τοπογραφικό χάρτη της ίδιας περιοχής. Σε ορισμένες περιπτώσεις, καλύτερη απόδοση έχουν οι έγχρωμες αεροφωτογραφίες, γιατί με τη διαφορά χρώματος διακρίνονται περισσότερες λεπτομέρειες. Η ερμηνεία των αεροφωτογραφιών για γεωλογικούς σκοπούς άρχισε μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, για την ανακάλυψη κοιτασμάτων πετρελαίου στη Σαχάρα και σε άλλες ερήμους. Αεροφωτογεωλογικό διάγραμμα σχιστολιθικών σχηματισμών του όρους Αλτίσιμο των Απουανών Άλπεων. Αργιλικές αποθέσεις στα Απένινα της ιταλικής περιοχής Εμιλία. Η αεροφωτογεωλογία επιτρέπει τον καθορισμό των λιθολογικών δεδομένων με αρκετά καλή προσέγγιση. Φωτογεωλογικός χάρτης μιας πετρελαιοφόρου περιοχής της Νέας Γουινέας, που έχει σχεδιαστεί με τη μέθοδο της αεροφωτογραμμετρίας.